ΤΙ ΛΕΜΕ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΖΥΓΙΟ; Μια διαδικασία που συνεχίζεται στο χρόνο.

ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΣΗΜΕΡΑ
www.facebook.com/paidopsy.gr

Σπυριδούλα Κώτση
Ψυχίατρος παιδιών-εφήβων
Θεσσαλονίκη
……………………………
Πιο δύσκολη, ακόμα κι από το ίδιο το τέλος ενός γάμου, αποδεικνύεται η συνειδητοποίηση από τους πρώην συζύγους, ότι πρέπει να ενημερώσουν τα παιδιά τους για τον επερχόμενο χωρισμό. Άσχετα από το πόσο διαφέρουν οι απόψεις ενός ζευγαριού σχετικά με τι συνέβη ή όχι στο γάμο τους, οι περισσότεροι συμφωνούν ότι τα παιδιά πρέπει να βιώσουν όσο το δυνατόν λιγότερη αναστάτωση και αλλαγή στη ζωή τους..
Συνεπώς, οι περισσότεροι θα ακολουθήσουν τη συμβουλή των ειδικών και θα  μιλήσουν και οι δυο μαζί στα παιδιά τους –πάντα με τρόπο και λεξιλόγιο κατάλληλο για την ηλικία και την κατανόηση που έχουν, λέγοντας τους ότι:

-ο μπαμπάς και η μαμά θα χωρίσουν
-ο μπαμπάς και η μαμά θα εξακολουθούν να τα αγαπούν
-τα ίδια δε φταίνε για το χωρισμό
-κάποιες φορές συμβαίνει ένας μπαμπάς και μια μαμά να μην είναι πλέον ευτυχισμένοι μαζί
-ότι κάποια πράγματα θα αλλάξουν, αλλά πολλά θα παραμείνουν ίδια
-ο μπαμπάς και η μαμά θα είναι πάντα εκεί για ό,τι τους χρειαστούν
-όλοι θα προσπαθήσουν να μιλήσουν για τις αλλαγές, ώστε όλοι να νιώσουν καλά

Δεν υπάρχουν τα τέλεια λόγια για να εξιδανικεύσει κάποιος την απώλεια του οικείου πλαισίου της οικογένειας για το παιδί, τον έφηβο ή το νέο ενήλικα.
Ωστόσο, αξίζει να τονιστεί ότι «η ανακοίνωση στα παιδιά» είναι μόνο η αρχή μιας γονεϊκής διαδικασίας που συνεχίζεται και πρέπει να εξακολουθήσει να ξετυλίγεται μετά από την πρώτη συζήτηση.  Καθώς οι γονείς αναλαμβάνουν αυτή τη διαδικασία, υπάρχουν κάποια πολύ σημαντικές όψεις που είναι καλό να κρατούν στο μυαλό τους :

Δεν είναι μόνο τι λες –Είναι τι κάνεις.  
Να είστε προετοιμασμένοι ότι η αρχική αντίδραση του παιδιού σας μπορεί να σας ραγίσει την καρδιά, να είναι άρνηση, αντίσταση ή αγνόηση. Ακριβώς όπως συμβαίνει με εμάς τους ενήλικες όταν μας ανακοινώνουν κάτι που θα αλλάξει τη ζωή μας, έτσι και οι αρχικές αντιδράσεις των παιδιών μπορεί να είναι ο καλύτερος τρόπος που εκείνη τη στιγμή διαθέτουν για να ανταπεξέλθουν στο νέο. 

Κάποια, μικρότερα παιδιά, είναι πιθανό να μην σχολιάσουν τίποτε και απλά να επιστρέψουν στο παιχνίδι τους.

• Ορισμένα παιδιά σχολικής ηλικίας μπορεί να ξεσπάσουν σε κλάματα ή να εκφράσουν τη στενοχώρια τους μήπως τώρα όλα στη ζωή τους χαθούν – οι φίλοι στο σχολείο, οι δραστηριότητες που έκαναν κλπ.
• Κάποιοι έφηβοι είναι πιθανό να αρχίσουν να κατηγορούν τον ένα ή και τους δύο γονείς για το χωρισμό.
• Τα μεγαλύτερα σε ηλικία παιδιά (μαθητές του λυκείου ή φοιτητές) μπορεί να επικυρώσουν την απόφαση του διαζυγίου, λέγοντας: «Επιτέλους, ώρα ήταν!».

Προσπαθήστε να φανείτε υπομονετικοί, να εκφράσετε την κατανόησή σας, να δώσετε στο παιδί χρόνο και να δικαιιολογήσετε τα συναισθήματά του. Όποια προσωπικά αισθήματα ή απόψεις κι αν έχετε σχετικά με το χωρισμό, προσπαθήστε να διατηρήσετε μια, τουλάχιστον, συμπονετική παρουσία, που τις επόμενες ώρες και ημέρες θα επιτρέψει τη σύνδεση με το παιδί και θα δώσει το χρόνο να επεξεργαστεί τα γεγονότα. Το παιδί μπορεί να ζητήσει να παίξει μόνο στο δωμάτιό του, ο έφηβος μπορεί να ζητήσει να τον πετάξετε μέχρι το σπίτι του καλύτερού του φίλου –συχνά τα παιδιά χρειάζεται να κάνουν κάτι που θα εξομαλύνει την κατάσταση, ώστε να αποκτήσουν κι πάλι την αίσθηση της ασφάλειας. Αφήστε τα να το κάνουν.

Δεν είναι μόνο τι λέτε-Είναι και τι βλέπουν.
 Μια από τις προκλήσεις του να είσαι γονιός, είναι να καταφέρνεις να είσαι διαθέσιμος και παρών για τα παιδιά σου, ακόμα κι αν αντιμετωπίζεις προσωπική αναστάτωση ή στενοχώρια. Παρόλο που μπορεί δικαιολογημένα να είστε θυμωμένοι ή πεσμένοι ψυχολογικά, δεν είναι δουλειά των παιδιών να κουβαλήσουν το δικό σας συναισθηματικό φορτίο.

Αν, παρόλο τον καθησυχασμό που τους προσφέρατε λέγοντας: «Θα είμαστε μια χαρά», το παιδί σας γίνει μάρτυρας καυγάδων ανάμεσά σας, ή σιωπηλής απόσυρσης  και περιφρονητικής ψυχρότητας, το μήνυμα ότι θα είστε καλά θα φαντάζει στα παιδιά ψεύτικο και αδύνατο.
Μπορεί να θέλετε να είστε αυθεντικοί στις αντιδράσεις σας, όμως οι ανάγκες των παιδιών σας είναι πιθανό να συνηγορούν στο να ζητήσετε βοήθεια και υποστήριξη από φίλους, την οικογένειά σας ή από επαγγελματίες, ώστε να μπορέσετε να διαχειριστείτε τις δικές ανάγκες σας, χωρίς όμως να βλάψετε τα παιδιά σας.
Ένα παιδί μπορεί να ακούσει το γονιό να λέει: «Ναι, είμαι λυπημένη/ος», ¨Ναι, εύχομαι να μην μας είχε συμβεί αυτό».
Συγχρόνως όμως, καθησυχάζεται όταν ακούει: «Όμως, αυτό δε σημαίνει ότι θα είμαι λυπημένος/η για πάντα», «Αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δε θα πάμε το απόγευμα να διασκεδάσουμε μαζί!».

Δεν είναι μόνο τι λέτε –Είναι και τι λέτε ο ένας για τον άλλο.
Κάποτε, ένα κορίτσι του γυμνασίου μου είπε: «Μπορώ να το αντέξω αν χωρίσουν. Αλλά δε μπορώ να το αντέξω να με βάλουν στη μέση». Η αλήθεια είναι ότι το τελευταίο πράγμα που όλα τα παιδιά, κάθε ηλικίας θα ήθελαν να κάνουν είναι να παίζουν το ρόλο του δικαστή και του ακροατηρίου, όταν οι γονείς κατηγορούν και επικρίνουν ο ένας τον άλλο.

Γιατί είναι τα παιδιά και των δυο σας. Γιατί ό,τι λέτε και κάνετε ο ένας στον άλλο, το λέτε και το κάνετε και σε εκείνα.

Στις περισσότερες περιπτώσεις και οι δύο σύντροφοι νιώθουν τον πόνο της διάλυσης του γάμου. Συχνά αυτός γίνεται εντονότερος από τις αντιδράσεις των παιδιών ή την αφοσίωση που δείχνουν στον έναν από τους δύο (κάτι που συνήθως αλλάζει με την ηλικία και την ανάπτυξη). Αν καταφέρετε να συνεργαστείτε στις καλές και τις κακές στιγμές που έχει το ταξίδι της ανάπτυξης ενός παιδιού, χωρίς ανταγωνισμούς ή κριτική, θα έχετε απαλλάξει το παιδί σας από πολλή πίεση και θα του έχετε δώσει το καλύτερο κομμάτι και των δυο σας. Είναι πολύ ευκολότερο για τα παιδιά να προσαρμοστούν στο σπίτι της μαμάς και στο σπίτι του μπαμπά, όταν καθώς κινούνται ανάμεσά τους, νιώθουν περήφανα για τους ανθρώπους που μένουν σε αυτά τα δύο σπίτια.

Δεν είναι μόνο τι λέτε-Είναι πόσο καλά βλέπετε και ακούτε.
Η μόνη πραγματική ένδειξη του αντίκτυπου που έχει το διαζύγιο πάνω σε ένα παιδί προέρχεται από το πόσο είστε ενήμεροι για το παιδί σας και πόσο καλά ακούτε αυτά που σας λέει:

• Συχνά οι χωρισμένοι γονείς εκπλήσσονται όταν ανακαλύπτουν ότι, αυτό για το οποίο ανησυχεί το παιδί τους είναι στην πραγματικότητα τελείως διαφορετικό από εκείνο το οποίο πίστευαν οι ίδιοι.

• Το να είστε ενήμεροι για τις συμπεριφορές του παιδιού σας (αλλαγές στον ύπνο, το φαγητό, τις φιλίες και τα ενδιαφέροντα) σημαίνει ότι έτσι θα λάβετε τα σήματα που δείχνουν ότι ίσως έχει ανάγκη να σας νιώσει πιο κοντά του. Περνώντας περισσότερο χρόνο μαζί τους με κάποιο τρόπο, θα τα βοηθήσει να εκμυστηρευτούν τι είναι αυτό που χρειάζονται.

• Απλά ακούστε τα: είτε πρόκειται για σχόλια για τον άλλο τους γονιό, τους φίλους, το σχολείο, τα πράγματα που φοβούνται, τα κακά όνειρα που βλέπουν. Γιατί με αυτό τον τρόπο θα προσφέρετε στο παιδί σας ένα ασφαλή τόπο όπου θα μπορέσει να φέρει ό,τι χρειάζεται να το βοηθήσετε να επεξεργαστεί και να εμπεριέξει.

• Δε χρειάζεται να έχετε τις απαντήσεις για όλα. Μερικές φορές, μπορείτε απλά να ρωτήσετε το παιδί: «Θέλεις να μιλήσεις κι άλλο γι αυτό;», «Ξέρεις τι με κάνει αυτό να σκέφτομαι;», ή «Μήπως να κάνουμε μαζί ένα σχέδιο για να σε βοηθήσω γι αυτό;»,»Θέλεις να διαβάσουμε μαζί ένα βιβλίο γι αυτό;».

• Ο σκοπός αυτών των ερωτήσεων δεν είναι να “αποσπάσετε πληροφορίες» από το παιδί. Είναι να παραμείνετε αρκετά κοντά του, ώστε να νιώσει ασφάλεια να αναγνωρίσει και να μοιραστεί τα καλά και τα άσχημα συναισθήματά του.

Οι περισσότεροι γονείς ανησυχούν για τις συνέπειες που έχει το διαζύγιο στα παιδιά τους.
Τα περισσότερα παιδιά ανησυχούν για τους γονείς τους που χωρίζουν –γιατί τους χρειάζονται.
Τα περισσότερα παιδιά καλωσορίζουν την αγάπη, το γέλιο και την ασφάλεια που δίνεται με συνέπεια από τους γονείς τους –ανεξάρτητα από τις συνθήκες όπου συμβαίνει αυτό. 

Σπυριδούλα Κώτση-Παιδοψυχίατρος
Για την ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΣΗΜΕΡΑ
Θεσσαλονίκη, 10/01/2013