Λογοτεχνία και διαθεματική προσέγγιση στο νηπιαγωγείο: νέος τρόπος προώθησης της δημιουργικότητας των παιδιών

Γκλιάου-Χριστοδούλου Νικολέττα.

Σύμβουλος Προσχολικής Αγωγής Π.Ι.

Λογοτεχνία και διαθεματική προσέγγιση στο νηπιαγωγείο: νέος τρόπος προώθησης της δημιουργικότητας των παιδιών

Η προσέγγιση της λογοτεχνίας στο νηπιαγωγείο αποτελεί μια από κοινού αναγνωστική περιπέτεια ανάμεσα στη νηπιαγωγό και το παιδί. Το παιδί του νηπιαγωγείου είναι ένας ιδιότυπος αναγνώστης. Είναι ακροατής, θεατής και έμμεσος αναγνώστης, από τη στιγμή που δε γνωρίζει ανάγνωση και γραφή, γεγονός που προσδίδει στη νηπιαγωγό έναν πρόσθετο ρόλο. Τα παιδιά μπορούν να έρθουν σε επαφή με τη λογοτεχνία, προτού να μάθουν να διαβάζουν με το συμβατικό τρόπο. Με την έκθεσή τους στη λογοτεχνία συνεχώς οικοδομούν και συνθέτουν νοήματα και όσο μεγαλώνουν και αλλάζουν, τα βιβλία και τα νοήματά τους αλλάζουν μαζί τους (Κανατσούλη, 2001). Σκοπός της Παιδικής Λογοτεχνίας (Π.Λ.) είναι να μεταδώσει συγκίνηση μέσα από αισθητικά δικαιωμένα λογοτεχνικά κείμενα (Γιάκος, 1989) και δευτερευόντως με έναν έμμεσο και αβίαστο τρόπο να διοχετεύσει γνώσεις. Η νηπιαγωγός μπορεί να δημιουργήσει τις κατάλληλες προϋποθέσεις για μια περιήγηση στο χώρο της φαντασίας, της δημιουργίας, της ανακάλυψης, της χαράς και του παιχνιδιού.

 Το νηπιαγωγείο πρέπει να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά τα μέσα που διαθέτει για να μυήσει τα παιδιά στον κόσμο της λογοτεχνίας. Είναι γνωστό ότι η αναγνωστική συμπεριφορά καλλιεργείται στις μικρές ηλικίες και ότι η συνήθεια να διαβάζουμε βιβλία αναπτύσσεται στα πρώτα χρόνια της ζωής μας (Καλλέργης, 1995). Αποτελεί λοιπόν το νηπιαγωγείο τον κατάλληλο χώρο για να στηθούν οι βάσεις που θα επιτρέψουν στο παιδί να γίνει αποδέκτης ουσιωδών πραγμάτων.

 Η Π.Λ. κατέχει δεσπόζουσα θέση και στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών για το νηπιαγωγείο. Η βελτίωση και ο εμπλουτισμός του προφορικού λόγου των παιδιών επιτυγχάνονται έμμεσα και ευχάριστα μέσα  από την επαφή τους με τα βιβλία. Αυτή η επαφή, που πρέπει να ξεκινά πολύ πριν τα παιδιά πάνε στο σχολείο με πρωτοβουλία των γονιών, ασκεί το γλωσσικό αισθητήριο του παιδιού και προσφέρει τη δυνατότητα γνωριμίας με άλλες μορφές και χρήσεις του καθημερινού λόγου (¨Ηγκλετον, 1989). Ακόμα  συνεισφέρει στην απόκτηση βασικών αναγνωστικών εμπειριών και στη διαμόρφωση θετικής στάσης απέναντι στο διάβασμα με ευχάριστο και δημιουργικό τρόπο (Γιαννικοπούλου, 1998). Παιδιά που από μικρή ηλικία χαίρονται με λαϊκά λεκτικά παιχνίδια, παιχνιδοτράγουδα, γλωσσοδέτες, λαχνίσματα, νανουρίσματα, ταχταρίσματα, τραγούδια, λίμερικς, αινίγματα, παροιμίες, θρύλους και παραδόσεις, μύθους, παραμύθια, μικρές ιστορίες, ποιήματα, παιχνιδόλεξα πολλαπλασιάζουν τις πιθανότητες να μην αντιμετωπίσουν αργότερα αναγνωστικά προβλήματα (Αναγνωστόπουλος, 1994).

Στο χώρο του νηπιαγωγείου είναι πολύ σημαντικό να διαμορφώνονται οι καταστάσεις εκείνες που δίνουν στα παιδιά ευκαιρίες για διήγηση βιωμένων εμπειριών και αφήγηση ιστοριών. Καταστάσεις που συνδέονται με τη βιωματική εμπειρία και βρίσκονται εγγεγραμμένες στα βιβλία ως αντανάκλαση αρχικά της κοινωνικής εμπειρίας είναι πολύ σημαντικές, γιατί οδηγούν το παιδί ως αναγνώστη μέσα από τη συμμετοχή και τη συλλογική εργασία, στην κατάκτηση της κοινωνικής κατασκευής της εμπειρίας (Κανατσούλη, 2001: 35, 1987). Η νηπιαγωγός ως διαμεσολαβήτρια, διαφυλάττοντας την εμπειρία του παιδιού πρέπει να προσπαθεί να την εμπλουτίζει μέσα από κριτικές και συγκριτικές διαδρομές (Παπαδάτος, 2000).

Η ενασχόληση με τη λογοτεχνία μπορεί να βοηθήσει σε αυτή την κατεύθυνση αφού φέρνει το παιδί σε επαφή με το βιβλίο, το διασκεδάζει, το βοηθά να εκτιμήσει τον κόσμο και τη δική του θέση σε αυτόν, το μετατρέπει σε ενεργητικό αναγνώστη. Η νηπιαγωγός αξιοποιεί και αναδεικνύει διάφορα είδη λογοτεχνικών κειμένων, όπως παραμύθια, μύθους, μικρές ιστορίες, ποιήματα, βιβλία γνώσεων προσπαθώντας συγχρόνως να επινοεί τρόπους που κεντρίζουν το ενδιαφέρον των παιδιών (Πολάσνιεκ, 1992), όπως:

·         Αξιοποίηση των ενδείξεων του εξώφυλλου και του οπισθόφυλλου

·         Αξιοποίηση του τίτλου, των εικόνων  ή της αρχής του κειμένου

·         Αξιοποίηση βιβλίων γνώσεων και προσαρμογή τους σε μια παιδαγωγική πρακτική

·         Διασκευή  ενός γνωστού παραμυθιού ή ιστορίας

·         Συγκριτική μελέτη σε παραλλαγές ενός γνωστού παραμυθιού

·         Μετατροπή ενός αφηγηματικού κειμένου σε διαλογικό

·         Συμπλήρωση τίτλων γνωστών παραμυθιών από μια λίστα πιθανών λέξεων

·         Συσχετισμό μιας λίστας που περιέχει χαρακτήρες ή τίτλους γνωστών παραμυθιών, με τις εικόνες τους

·         Σύνδεση εικόνων ενός παραμυθιού με τους διαλόγους του

·         Υπαγόρευση ενός γνωστού παραμυθιού από τα παιδιά στον εκπαιδευτικό

·         Ξαναγράψιμο ενός γνωστού παραμυθιού με βάση εικόνες στη σωστή     σειρά

Τα παιδιά παράλληλα με αυτές τις προσεγγίσεις μπορούν να ασχοληθούν και με άλλες δραστηριότητες που ασκούν τη γλώσσα, τη φαντασία, τη δημιουργική σκέψη, την εφευρετικότητα τους. Η οργάνωση μεταφηγηματικών δραστηριοτήτων, ζωγραφική, χειροτεχνία, κουκλοθέατρο, δραματοποίηση, δημιουργία αυτοσχέδιων παραμυθιών, ή ποιημάτων, δημιουργία συλλογικών, ομαδικών συνθέσεων (Καλογήρου, 1999), αναγνώριση κάποιων λέξεων μέσα στο κείμενο, μετατροπή ενός παραμυθιού σε ποίημα, αναδιήγηση της ιστορίας μέσα από την «ανάγνωση» των εικόνων προσφέρουν εκτός από την ψυχαγωγία, διέξοδο στη δημιουργική έκφραση και τον αυθορμητισμό των παιδιών μέσα σε κλίμα συνοχής και συντροφικότητας. Η συζήτηση γύρω από το περιεχόμενο της ιστορίας με την υποβολή ανοιχτών ερωτήσεων που κινητοποιούν τα παιδιά, η ανατροπή της πλοκής ή του τέλους της ιστορίας, ο σχολιασμός των πράξεων του ήρωα, η αλλαγή του τίτλου είναι ενδιαφέρουσες δραστηριότητες που δίνουν τη δυνατότητα στα παιδιά να ταυτιστούν με τους ήρωες, να συμφωνήσουν ή να διαφωνήσουν με τις επιλογές τους, να κάνουν υποθέσεις, να τροποποιήσουν την εξέλιξη μιας ιστορίας, να δουλέψουν δημιουργικά. Μέσα από εμψυχωτικές δημιουργικές δραστηριότητες τα παιδιά αφουγκράζονται τον εαυτό τους και τον κόσμο, δομούν την προσωπικότητά τους, διευρύνουν τα όριά τους, οικειοποιούνται το περιβάλλον τους, αναπτύσσουν τις γνώσεις τους σε σχέση με αντικείμενα, εκφράζονται και δημιουργούν (Αναγνωστοπούλου, 2001). Η μεγάλη προσφορά λογοτεχνικών βιβλίων και η πλούσια θεματική τους μπορεί να καλύψει σήμερα σχεδόν όλα τα θέματα που απασχολούν την κοινωνία μας.

Η έως τώρα χρήση της λογοτεχνίας στο χώρο του νηπιαγωγείου συνδεόταν κυρίως με τον τομέα της Γλώσσας και με τον αισθητικό τομέα και τις διάφορες μορφές έκφρασης του. Η σύνδεση των λογοτεχνικών κειμένων με μουσική, θέατρο, ζωγραφική συμβάλλει στην πολύσημη ανάγνωση ενός κειμένου και αποτελεί αφορμή για προέκταση των εκφραστικών δυνατοτήτων του κειμένου. Ωστόσο σήμερα η πληθώρα των λογοτεχνικών βιβλίων προσφέρει δυνατότητες όχι μόνο για τη γλωσσική ανάπτυξη και την αισθητική καλλιέργεια των παιδιών, αλλά και για άλλους τομείς του αναλυτικού προγράμματος όπως είναι οι φυσικές επιστήμες, τα μαθηματικά, το περιβάλλον, λαογραφικές και πολιτισμικές αναφορές (Γιαννικοπούλου & Χατζηγεωργίου, 2001). Η λογοτεχνία αποτελεί αστείρευτη πηγή για την άντληση θεμάτων. Η ανάγνωση ενός λογοτεχνικού κειμένου από τη νηπιαγωγό ή η παρουσίαση ενός αγαπημένου βιβλίου από ένα παιδί μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη ενός σχεδίου εργασίας και πολλών δημιουργικών δραστηριοτήτων και να προκαλέσει την έκφραση βιωματικών εμπειριών εκ μέρους των παιδιών. Τα κείμενα και οι δραστηριότητες που αναπτύσσονται και προωθούν τις διδακτικές αρχές της διαθεματικότητας παρέχουν ευκαιρίες για διερευνητική και ανακαλυπτική προσέγγιση της γνώσης. Η νηπιαγωγός πρέπει να προετοιμάζει τις δραστηριότητες που συνδέονται με τα λογοτεχνικά κείμενα με τρόπο που να επιτρέπει στα παιδιά να αισθάνονται ευχαρίστηση όταν διαβάζουν και επεξεργάζονται τα κείμενα. Αυτό σημαίνει ότι ο εκπαιδευτικός προτάσσει την αισθητική απόλαυση και συγκίνηση των παιδιών και στη συνέχεια διερευνά την αξιοποίηση των κειμένων για άλλους παιδαγωγικούς και μαθησιακούς στόχους.

 Κάθε κείμενο ανάλογα με τα ειδικά στοιχεία που το χαρακτηρίζουν, θέμα και τρόπος παρουσίασης, παρέχει λιγότερες ή περισσότερες ευκαιρίες για διείσδυση και εμπλοκή διαφόρων επιστημονικών πεδίων, που οδηγούν στη σφαιρική, ολιστική αντίληψη ενός θέματος. Η προσέγγιση γνώσεων από άλλους επιστημονικούς χώρους με τη βοήθεια της λογοτεχνίας μέσα από μια διαθεματική προσέγγιση φέρνει σε επαφή τις εμπειρίες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών με γνώσεις και δεξιότητες διαφόρων διδακτικών περιοχών. Αυτό ευνοεί ιδιαίτερα τα μικρά παιδιά, που δυσκολεύονται να προσδιορίσουν τη χρησιμότητα αποσπασματικών πληροφοριών και γνώσεων που προσφέρονται στο σχολείο. Η προσέγγιση θεμάτων μέσα από αφηγηματικές ιστορίες και παραμύθια, αποτελεί ένα ενδεδειγμένο μέσο διδασκαλίας εξαιτίας της τάσης της να γεννά ερωτηματικά και να προκαλεί τα παιδιά να ανακαλύπτουν (Γιαννικοπούλου & Χατζηγεωργίου, 2001).

Συχνά ένα λογοτεχνικό κείμενο, παραμύθι, ποίημα ή μια μικρή ιστορία μπορεί να σταθεί το έναυσμα, να πυροδοτήσει συζητήσεις και να καλλιεργήσει προβληματισμό, ανεξάρτητα από την πρόθεση του διδάσκοντα. Άλλες φορές το βιβλίο λειτουργεί συνειδητά ως σημείο εκκίνησης για την οργάνωση και εκτέλεση συγκεκριμένων δραστηριοτήτων ή επιστημονικών διερευνήσεων, που καλούν τα παιδιά να προβληματιστούν πάνω σε επιστημονικά θέματα. Η επιλογή του κατάλληλου λογοτεχνικού κειμένου αποτελεί ουσιαστικό βήμα για την περαιτέρω έμπνευση και δημιουργική παρέμβαση των παιδιών στο κείμενο. Χρειάζεται επομένως ιδιαίτερη προσοχή στην επιλογή των βιβλίων που πρέπει να συνδυάζουν λογοτεχνικότητα, επιστημονική γνώση, ελκυστική εμφάνιση, σωστή γλώσσα, συμβολή στην ανάπτυξη προβληματισμού, καταλληλότητα για συγκεκριμένους αποδέκτες, έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στον εσωτερικό κόσμο, τις ανάγκες και τις αγωνίες του παιδιού..

Στην εισήγηση αυτή θα επιχειρήσουμε να χρησιμοποιήσουμε τη μεθοδολογία της διαθεματικής προσέγγισης χρησιμοποιώντας ως αφετηρία/ ερέθισμα ένα λογοτεχνικό βιβλίο και συγκεκριμένα το βιβλίο της Αννας Ράσελμαν «Σοκολάκης και Ζαχαρούλα Τρυποδόντη » των εκδ. Άμμος. Το παραμύθι αυτό περιγράφει χιουμοριστικά τη ζωή δύο μικροβίων, του Σοκαλάκη και της Ζαχαρούλας, τα οποία διαβιούν ευτυχισμένα στο στόμα ενός παιδιού, το οποίο καταναλώνει συνεχώς γλυκίσματα. Αναφέρεται ακόμα στη δραματική αλλαγή που επέρχεται στη ζωή τους όταν το παιδί πείθεται για την αποτελεσματικότητα της χρήσης της οδοντόβουρτσας.

 Η προσέγγιση του παραμυθιού από τη νηπιαγωγό θα μπορούσε να γίνει με πολλούς τρόπους. Αναφέρουμε ενδεικτικά: α) απευθείας ανάγνωση, σχολιασμός, διατύπωση ερωτήσεων/προβληματισμών που εξειδικεύονται σε δραστηριότητες και συνδέονται με διαφορετικές γνωστικές περιοχές ή και β) έμμεσος τρόπος με την επίδειξη εικόνων με τρόφιμα υγιεινής και μη διατροφής ή και αληθινά περιτυλίγματα από τροφές που βλάπτουν την υγιεινή του στόματος. Η αξιοποίηση αυτού του υλικού θα μπορούσε να προκαλέσει τη διήγηση προσωπικών εμπειριών και βιωμάτων των παιδιών. Επίδειξη μιας εικόνας ή εικόνων του παραμυθιού με τους δυο ήρωες θα μπορούσε να δημιουργήσει νέους προβληματισμούς και διατύπωση υποθέσεων που ανατροφοδοτούν τη συζήτηση και προκαλούν την έκφραση διαφορετικών απόψεων. Τέλος η ανάγνωση του παραμυθιού από τη νηπιαγωγό θα προσέφερε ευκαιρία επαλήθευσης ή διάψευσης των υποθέσεων και προσδοκιών.

Όποια κι αν είναι η αφετηρία το παραμύθι προσφέρει ευκαιρίες για ενασχόληση με διαφορετικές γνωστικές περιοχές. Στην παρούσα εισήγηση θα επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε διαθεματικά την ιστορία μέσα από διαφορετικές γνωστικές περιοχές, οι οποίες προσφέρουν ευκαιρίες στα παιδιά για ανάπτυξη δραστηριοτήτων που έχουν νόημα και σκοπό για τα ίδια και συνδέονται άμεσα με το περιεχόμενο του λογοτεχνικού κειμένου.

Ειδικότερα:

 Η Γλώσσα αποτελεί το κυρίαρχο μέσο για την προσέγγιση και ανάπτυξη οποιουδήποτε θέματος. Μέσω του προφορικού λόγου τα παιδιά περιγράφουν, επικοινωνούν, αλληλεπιδρούν, διατυπώνουν ερωτήματα, απορίες, ενστάσεις, εμπλουτίζουν το λεξιλόγιό τους. Στο επίπεδο του γραπτού λόγου έρχονται σε επαφή με διαφορετικά είδη κειμένων καθώς το περιεχόμενο κάθε βιβλίου μπορεί να τα οδηγήσει σε δημιουργία επιστολών, προσκλήσεων, νέων κειμένων. Το κάθε βιβλίο προσφέρει ευκαιρίες για ανάγνωση και γραφή, αφού μπορούν να αξιοποιηθούν σύμφωνα με το πρόγραμμα του νηπιαγωγείου τα στοιχεία του βιβλίου (όπως συγγραφέας, εικονογράφος, εκδοτικός οίκος) τόσο κατά την ανάγνωση, όσο και κατά τη φάση δανεισμού του βιβλίου, αν στο σχολείο λειτουργεί δανειστική βιβλιοθήκη. Ειδικότερα το κείμενο  που προσεγγίζουμε περιέχει λέξεις που μπορούν να αποτελέσουν ερέθισμα για την επαφή των παιδιών με σύνθετες λέξεις όπως οδοντόβουρτσα, οδοντόκρεμα, οδοντογιατρός κ.α. Οι υγιεινές και μη τροφές που αναγνωρίζουν και κόβουν τα παιδιά από διαφημιστικά έντυπα, μπορούν να οδηγήσουν στη δημιουργία πίνακα αναφοράς με τροφές και καταγραφής των αντίστοιχων λέξεων. Αινίγματα  που αναφέρονται στο θέμα μπορεί να φέρουν τα παιδιά σε επαφή με το λαϊκό λόγο. Η αναζήτηση βιβλίων στη βιβλιοθήκη του σχολείου, των σπιτιών ή του δήμου με αντίστοιχου περιεχομένου κείμενα, φέρνει τα παιδιά σε επαφή με ποικιλία λογοτεχνικών βιβλίων. «Η Δόνα τερηδόνα και η γαμήλια τούρτα»του Ε.Τριβιζά ή «Το ελεφαντάκι που είχε πονόδοντο» της Α. Βαρελλά θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για την πληρέστερη προσέγγιση του θέματος.

Η ανάγκη άντλησης περισσότερων πληροφοριών για το υπό εξέταση θέμα οδηγεί στην ανάγκη πρόσκλησης ενός ειδικού στο νηπιαγωγείο, ο οποίος μπορεί να δώσει αξιόπιστες γνώσεις και πληροφορίες. Η δημιουργία γράμματος/πρόσκληση προς έναν οδοντογιατρό, η προετοιμασία των ερωτήσεων που θα του υποβληθούν από τα παιδιά και η καταγραφή τους από τη νηπιαγωγό, θα μπορούσαν πέρα από την εκπλήρωση στόχων του προγράμματος της Γλώσσας που πραγματοποιούνται με τρόπο φυσικό και αβίαστο που συνδέεται με τις ανάγκες των παιδιών, να συμβάλλει στην απόκτηση νέων γνώσεων, αλλά και στην απομυθοποίηση του οδοντογιατρού.

 Όλοι αυτοί οι τρόποι επικροτούν και ενισχύουν κάθε προσπάθεια εμπλοκής του παιδιού σε διαδικασίες που σχετίζονται με τη Γλώσσα, αρχίζοντας από την παρατήρηση της εικονογράφησης, ως το σχολιασμό των γεγονότων, ανάγνωσης λέξεων ή φράσεων, διευκρίνιση ασαφών σημείων, δημιουργία δικών τους κειμένων, αφήγηση πραγματικών ή φανταστικών γεγονότων, διατύπωση υποθέσεων, πρόβλεψη, έκφραση συναισθημάτων. Γενικά η όλη συζήτηση των παιδιών γύρω από το λογοτεχνικό κείμενο πρέπει να εκλαμβάνεται ως αναπόσπαστο μέρος της ανάγνωσης ενός κειμένου (Τσιτσλσπεργερ, 1999).

Κατά την επεξεργασία διαφόρων θεμάτων δίνονται ευκαιρίες στα παιδιά να αναπτύξουν χαρακτηριστικά της λογικομαθηματικής σκέψης, όπως διατύπωση ερωτημάτων, επαλήθευση υποθέσεων, ομαδοποιήσεις, αντιστοιχήσεις, απαρίθμηση. Το συγκεκριμένο κείμενο προσφέρει ευκαιρίες για αντιστοιχίσεις όπως οδοντόκρεμα- οδοντόβουρτσα, ομαδοποιήσεις, όπως υγιεινές και μη υγιεινές τροφές, αρίθμηση, χωροχρονικές σχέσεις, όπως μέσα, πάνω, κάτω κ.α.

Σχετικά με τις τέχνες το κείμενο μπορεί να προκαλέσει τη δημιουργικότητα και φαντασία των παιδιών με την έκφραση ιδεών, σκέψεων, συναισθημάτων, βιωμάτων και την αποτελεσματική μη λεκτική  επικοινωνία με τους γύρω τους. Στο πλαίσιο αυτό τα παιδιά μπορούν να σχεδιάσουν, να ζωγραφίσουν, να δραματοποιήσουν και να υποδυθούν τους βασικούς ήρωες της ιστορίας, να οργανώσουν ένα θεατρικό έργο, να παίξουν κουκλοθέατρο.

Σχετικά με τη μουσική, τα παιδιά μπορούν να παράγουν μουσική χωρίς να χρησιμοποιήσουν όργανα, χρησιμοποιώντας απλά το ίδιο τους το σώμα ή να παράγουν ήχους παίζοντας με υλικά όπως το νερό. Ο ήχος του νερού που περιγράφεται και ηχοποιείται μέσα στο συγκεκριμένο κείμενο, δημιουργεί ευκαιρίες για πειραματισμούς και ηχογράφηση ήχων του νερού, όπως βρύση που στάζει, ροή νερού από την κανάτα στο ποτήρι, κυματισμός θάλασσας, ψιχάλες βροχής, καταιγίδα, αλλά και ανάπτυξη μουσικών παιχνιδιών με το νερό, όπως να κάνουν γαργάρες, να φυσούν με το καλαμάκι, να αφήνουν το νερό να στάξει σταλιά, σταλιά ή με δύναμη, να ρίξουν ένα βαρύ αντικείμενο σε δοχείο και να αναγνωρίσουν το χαρακτηριστικό ήχο, να προκαλέσουν τον ήχο γουργουρίσματος, αδειάζοντας ένα μπουκάλι  νερό κ.α  

Στο πρόγραμμα του νηπιαγωγείου η μελέτη του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος αποτελεί μια ευρεία μαθησιακή περιοχή στην οποία εντάσσονται θέματα όπως ανθρώπινες σχέσεις και ανάγκες, αλληλεπίδραση του ανθρώπου με το περιβάλλον του, προστασία και φροντίδα του εαυτού, του περιβάλλοντος και των άλλων. Στο πλαίσιο αυτό το κείμενο προσφέρεται για προσέγγιση θεμάτων σχετικών με την Αγωγή Υγείας. Ειδικότερα, δίνει την ευκαιρία εκτός από την υγιεινή του στόματος να προσεγγίσουν θέματα σχετικά με την υγιεινή διατροφή και τη δίαιτα. Θα μπορούσαν σε συνεργασία με τους γονείς να οργανώσουν και να πραγματοποιήσουν μια επίσκεψη στη λαϊκή αγορά για να προμηθευτούν φρέσκα φρούτα και λαχανικά και να φτιάξουν υγιεινές σαλάτες. Οι δραστηριότητες αυτές αρέσουν στα παιδιά γιατί συνδέονται με βιωμένες εμπειρίες, ενώ συγχρόνως τους διδάσκουν τρόπους υγιεινής  με δημιουργικό και ευχάριστο τρόπο. Η επίσκεψη αυτή από μόνη της αποτελεί ένα μικρό σχέδιο εργασίας, που περιλαμβάνει τα στάδια της προετοιμασίας, της πραγματοποίησης και της αξιοποίησης των γνώσεων που απέκτησαν τα παιδιά από αυτή τους την εμπειρία.

Η λογοτεχνία λόγω της ιδιότητάς της να μιλά για όλα τα θέματα που απασχολούν τον άνθρωπο προσφέρεται επομένως για μια διαθεματική προσέγγιση (Αποστολίδου, Καπλάνη & Χοντολίδου, 2000: 70), μέσα από την οποία τα παιδιά κατανοούν και εφαρμόζουν πιο εύκολα τη γνώση, γίνονται πιο δημιουργικά και ευρηματικά, ώστε να αντιμετωπίζουν με επιτυχία προβλήματα της καθημερινότητας (Ματσαγγούρας, 2003). Η ενασχόληση των παιδιών με ένα σχέδιο εργασίας που προέκυψε μέσα από την ανάγνωση ενός λογοτεχνικού κειμένου αναδεικνύει τη δυνατότητα της λογοτεχνίας να προσφέρει πέρα από την αισθητική απόλαυση γνώσεις που σχετίζονται με τις εμπειρίες και τα βιώματα τους. Η διαθεματική προσέγγιση μέσα από την οργάνωση δραστηριοτήτων ενεργοποιεί το παιδί και προωθεί γνώσεις, θετικές συμπεριφορές και στάσεις σε καίρια προβλήματα που απασχολούν τον σημερινό άνθρωπο. Οι δημιουργικές δραστηριότητες ενισχύουν την αυτενέργεια, τη δημιουργικότητα, τη συλλογικότητα, μέσα από ερωτήσεις βιωματικού χαρακτήρα, κατανόησης του περιεχομένου των κειμένων, σχολιασμού των εκφραστικών μέσων, ανάκληση εμπειριών και δημιουργική έκφραση. Τα παιδιά διαπιστώνουν τη σύνδεση της πραγματικότητας με το μυθοπλαστικό κόσμο της λογοτεχνίας και γνωρίζουν νέους τρόπους προσέγγισης της γνώσης με ευχάριστο και παιγνιώση χαρακτήρα.

Η συνάντηση του παιδιού με τη λογοτεχνία, όπως έχει ήδη αναφερθεί, γίνεται κυρίως με τη διαμεσολάβηση της νηπιαγωγού. Για να μπορέσει όμως η νηπιαγωγός να κινητοποιήσει τον εσωτερικό κόσμο του παιδιού και να διεγείρει την υπολανθάνουσα δημιουργικότητα πρέπει να έχει νιώσει η ίδια την ομορφιά του κειμένου. Να μυηθεί δηλαδή στα μυστικά της λογοτεχνικής ανάγνωσης, να γίνει ο επαρκής αναγνώστης που είναι σε θέση να αποκρυπτογραφεί τους τρόπους που διαβάζονται τα κείμενα, έτσι ώστε να τα μεταδίδει στο παιδί προσφέροντάς του ευκαιρίες για απρόσκοπτη έκφραση σκέψεων, βιωμάτων και συναισθημάτων. Γιατί «μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορούν τα παιδιά να βιώσουν δημιουργικά την κειμενική πραγματικότητα, τη δική τους ψυχική πραγματικότητα και την γύρω τους εξωτερική πραγματικότητα» (Αναγνωστοπούλου, 2001:126).

Βιβλιογραφία

Αναγνωστόπουλος, Β. (1994). Γλωσσικό υλικό για το Νηπιαγωγείο. Αθήνα: Καστανιώτης.

Αναγνωστόπουλος, Β. (2002). Η Γλώσσα στην προσχολική εκπαίδευση (επιμέλεια). Αθήνα: Καστανιώτης.

Αναγνωστοπούλου, Δ. (2001). “Λογοτεχνία και νηπιαγωγείο: Συγκοινωνούντα δοχεία δημιουργικότητας.” στο Η έρευνα στην προσχολική εκπαίδευση. Τομ. Α, επιμ. Κούρτη, Ε. Αθήνα:Τυπωθήτω.

Αποστολίδου, Β., Καπλάνη, Β. & Χοντολίδου, Ε. (2002). Διαβάζοντας λογοτεχνία στο σχολείο. Αθήνα: Τυπωθήτω.

Γιάκος, Δ. (1989). Ιστορία της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας από το ΙΘ΄αι. έως σήμερα :Αθήνα: Παπαδήμας.

Γιαννικοπούλου, Α. (1998) .Από την προανάγνωση στην ανάγνωση. Αθήνα: Καστανιώτης.

Γκίβαλου, Α (1994). ‘Ο δάσκαλος ανάμεσα στο παιδί και στο βιβλίο’ στο: Φιλαναγνωσία και παιδική λογοτεχνία.. Αθήνα: Δελφίνι.

Γκλιάου, Ν .(2002). “Το νέο διαθεματικό πλαίσιο προγραμμάτων σπουδών για το νηπιαγωγείο”, Σύγχρονο νηπιαγωγείο, τ.27.

 Γκλιάου, Ν .(2002). “Ευέλικτη ζώνη, σχέδια εργασίας στο νηπιαγωγείο”, Σύγχρονο νηπιαγωγείο, τ.30.

Ηγκλετον, τ.(1989). Εισαγωγή στη θεωρία της λογοτεχνίας, μτφ. Τζιόβας, Δ. Αθήνα:Οδυσσέας.

Καλλέργης, Η. (1995).Προσεγγίσεις στην παιδική λογοτεχνία. Αθήνα: Καστανιώτης.

Καλογήρου Τζ .( 1999). Τέρψεις και ημέρες ανάγνωσης. Αθήνα: Ι.Μ.Π.

Κανατσούλη, Μ.(2001). Εισαγωγή στη θεωρία και κριτική της παιδικής λογοτεχνίας. Σχολικής και προσχολικής ηλικίας. Θεσσαλονίκη: University studio press.

Παπαδάτος, Γ. (2000). ‘Ένας οικολογικός τρόπος «ανάγνωσης» των βιβλίων στο νηπιαγωγείο’. Σύγχρονο, Νηπιαγωγείο, 17, σελ.13-17.

Παπανικολάου, Ρ & Τσιλιμένη, Τ. (1992). Η παιδική λογοτεχνία στο νηπιαγωγείο. Θεωρία και πράξη .Αθήνα: Καστανιώτης.

Πολάσνιεκ, Κ (1992). Να δώσουμε στα παιδιά την όρεξη για διάβασμα .Αθήνα: Καστανιώτης.

Τσιτσλσπέργερ, Χ. (1999). Τα παιδιά παίζουν παραμύθια, μτφ. Παπαδοπούλου, Δ. Αθήνα:Πατάκης.

.