ΜΑΙΟΣ-ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ-ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ

Σύντομη ιστορική αναδρομή    Η Πρωτομαγιά είναι αντιβασκανική και μαγική εορτή, όπως λέει και το όνομα του μήνα στον οποίο από την αρχαιότητα δίνονταν μεταφυσικές ιδιότητες.
Ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς έχει τις ρίζες του στις παγανιστικές εορτές του παρελθόντος.  Η σημασία της ημέρας αυτής για τους αρχαίους λαούς οφείλεται στο γεγονός πως ημερολογιακά (για το βόρειο ημισφαίριο) η πρώτη ημέρα του Μαΐου βρίσκεται ανάμεσα στην Εαρινή Ισημερία και το Θερινό Ηλιοστάσιο, τοποθετείται δηλαδή στην αρχή της άνοιξης.
   Οι πρώτοι εορτασμοί της Πρωτομαγιάς ξεκίνησαν στην προ-χριστιανική Ευρώπη με γιορτές όπως το κέλτικο Μπελτέιν και την εωσφορική γιορτή της Νύχτας του Walpurgis στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη. Όμως με την άφιξη του χριστιανισμού στην Ευρώπη, πολλές από αυτές τις γιορτές απαγορεύτηκαν ή έλαβαν χριστιανικό χαρακτήρα. Έτσι, ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς έχασε το αρχικό του νόημα.
Για τους αρχαίους Έλληνες η Πρωτομαγιά ήταν μέρα της αναγέννησης της φύσης, της ζωής και του έρωτα αλλά και ημέρα ανάστασης των νεκρών.  Επίσης θεωρούνταν και ημέρα της μαχητικότητας, της μαγείας και του πολέμου. Εορταζόταν με έντονες εορτές όπως η έξοδος των ανθρώπων στην ύπαιθρο με συνοδεία χορών και τραγουδιών και το μάζεμα λουλουδιών για να πλεχτούν στεφάνια. Κατά την ημέρα εκείνη έβγαινε η βασίλισσα του Μαΐου και στα δρώμενα της ημέρας περιλαμβανόταν μια λατρευτική πομπή προς τιμήν του Ηλίου και των Ωρών (= Εποχών). Στην πομπή περιφερόταν ένα πράσινο κλαδί που μόλις είχε πετάξει φύλλα. Το τύλιγαν με ταινίες και πάνω του κρεμούσαν σύκα, διάφορα ψωμάκια και μικρά φλασκιά γεμάτα κρασί, λάδι και μέλι.
Πρωτομαγιά στο χωριό

Παλιά το Πρωτομαγιάτικο Στεφάνι το έπλεκαν από ορισμένα λουλούδια ώστε να πραγματοποιηθούν οι ευχές που έκαναν οι νοικοκυρές. Χρησιμοποιούσαν τριαντάφυλλα, γαρούφαλα, βιόλες, πασχαλιές, γεράνια για να είναι πάντα ανθισμένο το σπίτι. Για να γεμίζει η οικία από ευτυχία και χαρά χρησιμοποιούσαν ανθισμένα κλωνάρια ελιάς και αγιόκλημα. Για να μην λείπει τίποτα από το σπίτι έβαζαν στο στεφάνι μερικούς άνθους από λουλούδια του κάμπου όπως μαργαρίτες και παπαρούνες. Για να αποφύγουν το μάτιασμα έδεναν στο στεφάνι ένα κεφάλι σκόρδο. Για τη γλωσσοφαγιά χρησιμοποιούσαν κουκιά μαζί με τις ρίζες και τους καρπούς της. Και τέλος για την αγάπη των κοριτσιών του σπιτιού έπλεκαν μέσα κι ένα κλωνάρι λιγαριάς.

Έθιμα του Μαΐου
- Πρωτομαγιά
Η Πρωτομαγιά γιορτάζεται παραδοσιακά στην εξοχή. Είναι μια μέρα συνδεδεμένη με εκδρομές κι εξορμήσεις στη συνείδηση του Έλληνα. Παλιότερα σε πολλά μέρη λάμβαναν χώρα έθιμα που περιλάμβαναν κυλίσματα στη χλόη, χτυπήματα του σώματος με χλωρά κλαδιά, στολισμό μικρού παιδιού με άνθη και φύλλα και τελετουργικό ανάστασης. Πλέον η Πρωτομαγιά αποτελεί για τους περισσότερους μια αφορμή για να πραγματοποιήσουν μια μικρή εκδρομή σε κάποιο χωριό ή νησί. Ακόμη κι όσοι παραμένουν στις πόλεις, επιλέγουν να απομακρυνθούν λίγο από το αστικό κέντρο για να γιορτάσουν αυτή τη μέρα.    
- Μαγιάτικο Στεφάνι: 
Παραδοσιακά στην Ελλάδα από την 1η Μαΐου στολίζουν την πόρτα τους ή το μπαλκόνι τους μ’ ένα στεφάνι. Μ’ αυτό τον τρόπο πιστεύεται ότι έρχεται η ευλογία της άνοιξης από έξω, μέσα στο σπίτι.


Το στεφάνι είναι φτιαγμένο με διαφόρων ειδών λουλούδια από τη νοικοκυρά του κάθε σπιτιού ή εναλλακτικά αγοράζεται από ανθοπωλείο. Σε κάποια μέρη, εκτός από άνθη, έβαζαν και σκόρδο για τη βασκανία ή και αγκάθι για την εξουδετέρωση του εχθρού. Το στεφάνι κοσμεί τα σπίτια μέχρι τον Ιούνιο, οπότε και καίγεται στη γιορτή του Αγ. Ιωάννη (24 Ιουνίου, θερινό ηλιοστάσιο). - Αναστενάρια:Πρόκειται για ένα από τα γνωστότερα έθιμα που λαμβάνει χώρα το τριήμερο 21-23 Μαΐου στη Μακεδονία. Οι ρίζες του εθίμου βρίσκονται στην αρχαιότητα και στη λατρεία του θεού Διονύσου. Μια ομάδα ανδρών (συνήθως), οι «αναστενάρηδες», φορώντας την κατάλληλη ενδυμασία πραγματοποιούν το τελετουργικό του εθίμου. Στις 21 Μαΐου, ύστερα από αγρυπνία για την ψυχική προετοιμασία των συμμετεχόντων ώστε ν’ αποκτήσουν τη δυνατότητα της πυροβασίας, οι αναστενάρηδες αρχίζουν το χορό στο σπίτι του ιεράρχη τους. Ο χορός περιλαμβάνει συγκεκριμένα βήματα και όταν τελειώνει οι συμμετέχοντες κάνουν το σταυρό τους κι αποσύρονται σιωπηλοί. Οι παρευρισκόμενοι στο τελετουργικό συνοδεύουν τους χορευτές με τα όργανα τους (συνήθως γκάιντα, λύρα, νταούλι) κρατώντας το ρυθμό, τραγουδώντας και συμπάσχοντας. Στη συνέχεια φεύγουν από το σπίτι  με τη μορφή πομπής και τη συνοδεία των μουσικών οργάνων. Καταλήγουν στο ύπαιθρο, όπου από το απόγευμα έχει ήδη προετοιμαστεί η πυροβασία κι έχει ανάψει η φωτιά από το άγιο φως. Εκεί ξεκινά η πυροβασία με τη μορφή χορού και διαρκεί 2-3 ώρες μέχρι να σβήσει η φωτιά. Έχει υπολογιστεί ότι η θερμοκρασία της φωτιάς μπορεί ν’ ανέρχεται από 220°-450° C. Μετά το κυρίως μέρος του εθίμου, επιστρέφουν χορεύοντας και με μορφή πομπής στο σπίτι του ιεράρχη τους. Στην αυλή του σπιτιού στήνεται ο τελευταίος χορός όπου πρωτοστατεί ο αρχηγός των αναστενάρηδων. Μετά από 3 γύρους, η τελετή ολοκληρώνεται.

Ο Μάιος

Ο Μάιος ή Μάης είναι ο 5^ος μήνας του έτους κατά το Ιουλιανό και Γρηγοριανό ημερολόγιο.  Ονομάστηκε έτσι από την ρωμαϊκή θεότητα Maja, η οποία προήλθε από την ελληνική λέξη Μαία, την μητέρα του Ερμή, που ήταν η προσωποποίηση της γόνιμης Μάνας – Γης.  Σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, ο Μάης έχει διαφορετικές λαϊκές ονομασίες: ο Λούλουδος, ο Καλομηνάς, ο Κερασάρης (βγαίνουν τα κεράσια), ο Πράσινος (πρασινίζει ο τόπος), ο Πενταδείλινος (μεγαλώνει η μέρα) κ.ά. 

         Ο Μάιος αντιστοιχεί με τον αρχαίο μήνα Θαργηλιώνα, κατά τον οποίο υπήρχε η αρχαία γιορτή, τα Ανθεστήρια ή Ανθεσφόρια ή Ανθεοφόρια, προς τιμή της θεάς Δήμητρας και της κόρης της Περσεφόνης, που το μήνα αυτό έβγαινε από τον Άδη και έφερνε την Άνοιξη στη γη.  Αυτή ήταν η πρώτη επίσημη γιορτή ανθέων των Ελλήνων.  Κατά τον μήνα αυτό επίσης τελούνταν και τα Θαργήλια, αγροτική γιορτή προς τιμή επίσης της θεάς Δήμητρας, προσφέροντας στο βωμό της τους πρώτους καρπούς της γης.

         Η πρώτη μέρα του Μάη στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, συνδέεται με τη νίκη της Άνοιξης κατά του Χειμώνα και την ήττα του Θανάτου από την Ζωή και γι’ αυτό επιλέχθηκε ως εργατική γιορτή και μέρα μνήμης των κοινωνικών αγώνων.  Η Πρωτομαγιά, η πρώτη μέρα του Μαΐου, είναι μέρα αργίας για πολλές χώρες του κόσμου.  Ο εορτασμός όμως της Πρωτομαγιάς, έχει τις ρίζες του στις παγανιστικές εορτές του παρελθόντος και σχετίζεται με λατρείες για τη γονιμότητα της φύσεως.  Πολλά από τα αρχαία έθιμα έχουν επιβιώσει μέχρι και σήμερα.  Έχουν χάσει όμως τη θρησκευτική τους σημασία.  Επειδή η λέξη Μάης συνηχεί με την λέξη μαγεία, θεωρείται και μήνας ευνοϊκός γι’ αυτή.  Αυτό οφείλεται και στο ότι κατά τα ρωμαϊκά χρόνια τελούνταν γιορτές προς τιμήν των νεκρών, τα Λεμούρια.  Ήταν ο μήνας τον νεκρών και οι ζωντανοί δεν έπρεπε να τους προσβάλλουν, ίσως γι’ αυτό και σε πολλά μέρη δε γίνονται γάμοι τον Μάιο.  Έτσι η φυσιογνωμία του Μαΐου στη λαϊκή αντίληψη είναι δίσημη: συνυπάρχει το καλό με το κακό, η αναγέννηση και ο θάνατος.

         Πολλές είναι η παροιμίες του λαού με τις οποίες φανερώνονται τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Μάη και η σημασία του στον κύκλο ζωής του ανθρώπου.

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ:

• Μάη μήνα μη φυτέψεις, Μάη μη στεφανωθείς, Μάη μήνα μη δουλέψεις, Μάη μη ταξιδευτείς
• Μάη μου, καλέ μου μήνα, να ’σουν δυο φορές το χρόνο!
• Μάης άβροχος, χρονιά ευτυχισμένη
• Μάης βρεμένος, μούστος μετρημένος
• Στον καταραμένο τόπο, το Μάη μήνα βρέχει
• Ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι
• Ο Μάης ρίχνει τη δροσιά και ο Απρίλης τα λουλούδια
• Το Μάη βάζε εργάτριες και ας είναι και ακαμάτες
• Το Μάη κρασί μη πίνετε και ύπνο μην αγαπάτε
• Μάη γεννήθηκα και μάγια δε φοβούμαι
• Ο Απρίλης με τα λουλούδια και ο Μάης με τα ρόδα
 

Έθιμα Μάη

Πολλά έθιμα του Μάη, ξεκινούν από την αντίληψη ότι ο Μάιος κάνει τα πάντα νέα.  Μια νέα ζωή αρχίζει για τον άνθρωπο, όπως και για τη φύση.  Κεντρικός πυρήνας του εορτασμού σε όλους τους πολιτισμούς είναι η ανθρώπινη χαρά για την άνοιξη και η αναζήτηση της ομορφιάς της φύσης και της δροσιάς της Άνοιξης.
Ορισμένα έθιμα που σχετίζονται με τον μήνα Μάιο είναι το Μαγιάτικο Στεφάνι – Μαγιοστέφανο , το αμίλητο Νερό και οι Μάηδες.

Οι "Μάηδες" της Μακρινίτσας

Οι "Μάηδες" που έχουν πάρει το όνομά τους από τον πιο λουλουδιασμένο μήνα της άνοιξης, το Μάιο, είναι ένα πηλιορείτικο χορευτικο-μιμητικό έθιμο από τα πιο γνωστά και γραφικά της Ελληνικής Πρωτομαγιάς. Για την προέλευση του εθίμου έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις απ' αυτούς που ασχολήθηκαν με αυτό το θέμα. Ωστόσο, παρά τις ξένες επιδράσεις που έχει δεχθεί αυτή η συνήθεια με το πέρασμα των αιώνων και εξαιτίας των εθνικών περιπετειών του Ελληνισμού και των αλλαγών στις συνθήκες ζωής, πολλές από τις εκδηλώσεις του εθίμου αυτού, πολλά από τα "δρώμενα", παραπέμπουν στους πανάρχαιους Διονυσιακούς μύθους και τα θεμελιώδη τελετουργικά γνωρίσματα της λατρείας της φύσης κατά την αρχαιότητα. Στους μύθους αυτούς, ιδιαίτερα, τους σχετικούς με τον Άδωνη και το Διόνυσο αναγνωρίζουμε πάμπολλα στοιχεία των Μάηδων της εποχής της Τουρκοκρατίας και των κατοπινών χρόνων. Σε πολλούς απ' αυτούς τους μύθους, όπως και στο μύθο των Μάηδων, ο κεντρικός καμβάς είναι ο ίδιος: ένα πρόσωπο δολοφονείται, θάβεται με ένα χλωρό κλαρί ή ένα λουλούδι στο χέρι και στο τέλος, ανασταίνεται κάτω από την επίδραση των τραγουδιών και των χορών των φίλων του.

Τι ήταν οι Μάηδες και πως γιορτάζονταν; Ο Ιστορικός ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΡΔΑΤΟΣ, που κατάγεται από τη Ζαγορά του Πηλίου, μας πληροφορεί πως η γιορτή αυτή ήταν μια δραματική παράσταση που γίνονταν από 15-20 άνδρες μεταμφιεσμένους που είχαν στην μέση το "Μάη", ένα νέο δηλαδή καταστόλιστο με λουλούδια. Σε κάποια στιγμή, ένας από τους μασκαρεμένους νέους πείραζε άσεμνα το κορίτσι που ακολουθούσε τη συντροφιά και τότε ο νέος, που ήταν ντυμένος με Φουστανέλες, ο γενίτσαρος, πυροβολούσε και "σκότωνε" το Φταίχτη. Όταν ο θάνατος του τελευταίου διαπιστωνόταν από τη συνοδεία του Μάη, η παρέα έβαζε ένα λουλούδι πάνω στο "νεκρό" και άρχιζε γύρω του ένα εύθυμο χορό. Μέσα στο ξέφρενο τότε πανδαιμόνιο που ακολουθούσε ο "σκοτωμένος" ανασταινόταν και ακολουθούσε ολόγερος την εύθυμη συντροφιά του. Αυτή ήταν η βασική πλοκή του μύθου. Πρωταγωνιστής της παράστασης ήταν ο Μάης. Αυτός είχε το σώμα του σκεπασμένο με κισσούς, δάφνες, αγιοκλήματα, τριαντάφυλλα και πολλά άλλα λουλούδια της εποχής και στο κεφάλι φορούσε στεφάνι φτιαγμένο και αυτό από πολύχρωμα λουλούδια. Στο χέρι κρατούσε το "μαγιόξυλο" καταφορτωμένο με λουλούδια και καρπούς, σύμβολο της ανανέωσης της Φύσης και της ζωής. Ο "Μάης" δεν ήταν μόνος του σε αυτή την εθιμική γιορτή: τον περιτριγύριζαν χορεύοντας (όπως άλλοτε το Διόνυσο οι σάτυροι, οι τράγοι, οι Σιληνοί και οι Νύμφες) τα ζεϊμπέκια, γιορταστικά ντυμένα με κόκκινα κεντημένα γιλέκα και σαλβάρια (βράκες) με φαρδιά ζωνάρια γεμάτα σπαθιά και πιστόλια και ψηλά φέσια όλο φούντες. Αλλα μέλη του ανοιξιάτικου αυτού θιάσου, που γιόρταζε τη φύση στην πιο όμορφη στιγμή της, είναι ο γαμπρός (γενίτσαρος) ντυμένος με φουστανέλες, βελούδινο γιλέκο, κόκκινο φέσι και με μαχαίρι στη μέση, η νύφη και αυτή μεταμφιεσμένος άντρας με πλούσιο μουστάκι, ο χότζας (τούρκος ιερωμένος) με φαρδιά κελεμπία και σαρίκι, ο γύφτος και η γύφτισσα με καρβουνιασμένα πρόσωπα και πόδια. Επίσης, στη χορευτικο-μιμητική αυτή παράσταση συμμετείχαν ο αρκουδιάρης με την αρκούδα, που ήταν και αυτή άνδρας μεταμφιεσμένος με προβιές αρνιών, ο γιατρός που βοηθούσε στην νεκρανάσταση του σκοτωμένου ή στο ξεγέννημα της νύφης και της γύφτισσας όταν τις έπιαναν οι πόνοι του τοκετού και στο τέλος, ο διάβολος ή τα διαβολάκια που φορούσαν μαύρα ρούχα και είχαν ουρά και κέρατα. Το έθιμο αυτό, που για αιώνες ήταν ριζωμένο στην παράδοση του πηλιορείτικου λαού, γιορτάζονταν παλιά για οκτώ μέρες. Οι Μάηδες, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, κατέβαιναν από τη Μακρινίτσα με τους ζουρνάδες και τα νταούλια στο Βόλο, όπου μέσα στο Κάστρο κατοικούσαν οι Τούρκοι, έδιναν μπροστά τους μια παράσταση με τραγούδια και χορούς και με το μιμόδραμα "θάνατος-ανάσταση" και μέσα σε ένα κλίμα φαιδρότητας με τους Τούρκους γύρω-γύρω πετύχαιναν το βασικό σκοπό: να τους δοθεί η άδεια, ώστε ελεύθερα ν' αρχίσουν την περιπλάνησή τους στα χωριά του Πηλίου και να στήσουν το διονυσιακό πανηγύρι τους στις πλατείες των χωριών που επισκέπτονταν. Στις 8 Μαΐου πάντως έπρεπε να επιστρέψουν στη βάση τους και να παρευρεθούν στο πανηγύρι του Αι-Γιάννη και εκεί στο χώρο του ναού ξεδίπλωναν την τελευταία φάση της παράστασης, φαιδρύνοντας το πανηγύρι. Το έθιμο αυτό που οι σημασίες του και οι συμβολισμοί του είναι πολλοί, οι επιδράσεις που δέχθηκε με το πέρασμα των αιώνων εμφανείς και η παλαιότητά του εξακριβωμένη. Έπαψε να οργανώνεται το 1911 ,εποχή βαλκανικών πολέμων, αναβίωσε το 1957 και μετά από μια μικρή διακοπή συνεχίζεται τα τελευταία χρόνια με τη συμβολή της Κοινότητας και την προθυμία των κατοίκων του χωριού. Εφημ. "ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ" Χειμερινές Αποδράσεις στη Μαγνησία

Τα λαογραφικά του Μαΐου

Συντάχθηκε από admin on Μάι 17th, 2010 // 

Τα λαογραφικά του Μαΐου
Μάιος, λατινικά Maius, Meusis πέμπτος μήνας του ημερολογίου μας και τρίτος του δεκάμηνου αρχαίου ρωμαϊκού ημερολογίου.
Η ονομασία του προέρχεται από την αρχαία ρωμαϊκή θεότητα Maja (Μάγια), που με τη σειρά της προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη μαία, τη μάνα της Γης, εκείνης που τρέφει τον άνθρωπο, και την Κυβέλη, η οποία ανάθρεψε τον Ερμή.
Αργότερα η θεά ταυτίστηκε με την ελληνική νύμφη μαία, την ομορφότερη από τις Ατλαντίδες, μητέρα του θεού Ερμή, στον οποίο κυρίως αφιερώθηκε ο μήνας.
Παράλληλα, ο Μάιος είχε τεθεί υπό την προστασία του Απόλλωνα και τον προσωποποιούσαν με τη μορφή άνδρα που βρισκόταν στο μεταίχμιο δύο ηλικιών και έφερε στο κεφάλι του κάνιστρο γεμάτο άνθη.
Μήνας της άνοιξης και του έρωτα…
Μάιος. Σύμβολο της άνοιξης και της νεότητας. Μήνας των λουλουδιών και της βλάστησης αλλά και, σύμφωνα με τη λαϊκή δοξασία, μήνας φορτισμένος από μαγική επήρεια. Πάνω απ’ όλα όμως, μήνας χαράς που εκδηλώνεται από την πρώτη κιόλας μέρα.
Η πρωτομαγιά χαρακτηρίζεται και από την οριστική νίκη της φύσης απέναντι στο χειμώνα προετοιμάζοντας τη νέα καρποφορία. Στην προσπάθειά της αυτή έχει και αρωγό τον Άγιο Χριστόφορο, που γιορτάζει στις 9 Μαΐου και είναι προστάτης των γεωργών από το μαγιάτικο χαλάζι.
Στο ίδιο πνεύμα βρίσκονταν τα έθιμα και οι δοξασίες κατά την ημέρα της Αναλήψεως.
Η σημασία της Αναλήψεως (από το ρήμα αναλήβομαι = εξαφανίζομαι)οδηγεί σε μία σειρά από ενέργειες που έχουν σκοπό να προστατεύσουν τα κεκτημένα (γάλα, ζώα) και να εξαφανίσουν τα δεινά.
«Μέρα Μαγιού»
«Πρωτομαγιά, τα λουλούδια γιορτάζουν και τα πουλιά το ταίρι τους φωνάζουν…» Αν και άλλη παροιμία διαφωνεί, αφού υποστηρίζει ότι «ο Μάης έχει τ’ όνομα κι ο Απρίλης τα λουλούδια», οι άνθρωποι θέλουν το Μάη μήνα των λουλουδιών και έχουν ορίσει την Πρωτομαγιά ως ημέρα γιορτής τους.
Έθιμα Μαΐου
Οι αλησμόνητες πατρίδες έχουν δύο ημέρες μνήμης. Η μία είναι η 29η Μαΐου 1453, ημέρα Τρίτη, σημείο μελανό στην ιστορία. Για τους Έλληνες η πτώση της Κωνσταντινούπολης υπήρξε ένα σημαντικό γεγονός που πλήγωσε την ιστορική μας μνήμη.
Η 19η Μαΐου είναι η ημέρα μνήμης των εκατοντάδων χιλιάδων Ποντίων που δολοφονήθηκαν από τους Νεότουρκους και τους Κεμαλικούς. Μια ημέρα διώξεων, παθών και θανάτου, που μετατράπηκε σε ημέρα ζωής, αφετηρία ανάστασης και αναγέννησης από τους Ποντίους.
Ο Μάιος στον Πόντο
Σύμβολο της άνοιξης και της νεότητας ο μήνας των λουλουδιών, της βλάστησης και της καρποφορίας στον Πόντο ο Μάιος λεγόταν Καλομηνάς, από το επίθετο καλός και το ουσιαστικό μήνας.
Έρθεν ο Καλομηνάς, πία γάλαν, αν πεινάς. Όνταν έρτ’ ο Καλομηνάς, φυτρώνε τα χορτάρια, ντ’ έμορφα επρασίντσανε τα τσόλια τα παρχάρια.
Το πρωί της 1ης του Καλομηνά, έτρωγαν άρτο που είχαν φυλάξει από τη Μ. Πέμπτη, έπιναν γάλα, έβγαζαν τα ζώα από το μαντρί και τα οδηγούσαν στη βοσκή αφού τα στόλιζαν με πολύχρωμες κορδέλες, «τραχολίδια», και με κουδούνια. Τα οδηγούσαν κρατώντας στο χέρι βέργες από ανθισμένες αγριοτριανταφυλλιές, που τις έλεγαν μασούρας.
Στον Πόντο ο Μάιος συνδεόταν με δοξασίες και προλήψεις. Οι κάτοικοι πίστευαν ότι κινδύνευαν από μάγια και γι’ αυτό εκείνη την ημέρα προσπαθούσαν όλοι να προφυλαχθούν με σκόρδα, κρεμμύδια και μαγιοβότανα. Σύμφωνα με το έθιμο, κρεμούσαν στα σπίτια στεφάνια, σύμβολα της δροσιάς και της δύναμης της μαγιάτικης φύσης, θεωρώντας ότι θα τους μεταδοθεί η υγεία και η ζωντάνια της φύσης. Η έξοδος των αγελάδων για τις εαρινές βοσκές έπρεπε απαραίτητα να γίνει την πρωτομαγιά. Στα τέλη του Μαΐου θα άρχιζε η ομαδική μετάβαση των ζώων στους ορεινούς βοσκότοπους (παρχάρια).
Το Μάιο στον Πόντο γιόρταζαν τη μνήμη του Αγίου Χριστόφορου, μεγαλομάρτυρα από τα αρχαία Σούρμενα του Πόντου. Στις 21 Μαΐου γιόρταζαν τη μνήμη των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, που λάτρευαν ιδιαίτερα.
Πρωτομαγιά στη Σμύρνη
«Στην πριγκηπέσα Σμύρνη αιώνια είναι η άνοιξη»
Ο Μάιος εκτός από μήνας φορτισμένος με μαγική επήρεια, ήταν μήνας χαράς και λατρείας της βλάστησης με δοξασίες και έθιμα που οι Σμυρνιοί τηρούσαν ευλαβικά.
Από την παραμονή της Πρωτομαγιάς, οι κάτοικοι ήταν στο πόδι. Άλλοι στα περιβόλια, άλλοι στα σπίτια τους παρέες παρέες, ενώ γεμάτα ήταν και τα καφενεία και οι ταβέρνες της Προκυμαίας. Την Πρωτομαγιά κάθε σπίτι έπρεπε απαραίτητα να κρεμάσει το «Μάη»
Για το «Μάη» χρησιμοποιούσαν ένα συνδυασμό πολλών διαφορετικών λουλουδιών γιατί το κάθε λουλούδι είχε ξεχωριστή σημασία.
Κάθε λουλούδι ήταν και μια ευχή, για να έρθουν τα καλά του Μάη στο σπίτι αλλά και στην προσωπική ζωή των ανθρώπων.
Το αγιόκλημα ήταν για την ευτυχία του σπιτιού, οι μαργαρίτες και οι παπαρούνες συμβόλιζαν τα αγαθά, ενώ η λυγαριά ήταν για την αγάπη των κοριτσιών. Όποιος λυγαριά δεν πιάσει την αγάπη του θα χάσει. Το στεφάνι πολλές φορές είχε και ρίζες φυτών, για να διώχνουν τη γλωσσοφαγιά καθώς και σκόρδο για να μην τους πιάνει μάτι.
Τα περιβόλια της Σμύρνης καταπράσινα εκείνη την εποχή προσέφεραν «απλόχερα» την πρώτη ύλη για την κατασκευή των στεφανιών.
Τα κουκιά, τα αμπελοφάσουλα, οι διάφοροι βλαστοί, το αφράτο και ζυμωμένο με προζύμι ψωμί, τα παξιμάδια αλλά και οι μεζέδες για το βραδινό γλέντι ήταν το μέλημα της νοικοκυράς από την προηγούμενη μέρα.
Την Πρωτομαγιά η Σμύρνη και τα γύρω προάστια έμοιαζαν σαν ένα τεράστιο μπουκέτο. Το λιμάνι είχε μια σπάνια λάμψη, τα πουλιά χαίρονταν τον ερωτικό τους θρίαμβο, οι Σμυρνιοί τη ζωή και την οριστική νίκη της φύσης στον αγώνα της για νέα καρποφορία…

Μάιος ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ

• Αν βρέξει ο Απρίλης δυο νερά κι ο Μάης άλλο ένα τότε τ' αμπελοχώραφα χαίρονται τα καημένα.
• Απρίλης, Μάης, κοντά ειν' το θέρος.
• Ένας κούκος (ή χελιδόνι) δε φέρνει την άνοιξη.
• Ζήσε, Μάη μου, να φας τριφύλλι και τον Αύγουστο σταφύλι.
• Ήρθεν ο Μας (Μάης); Των γυναικών ταμνάς. [δηλ. από τις πολλές δουλειές]
• Κάθου, γέρο, λίμενε (περίμενε) να φας το Μάη χορτάρι.
• Καλός ο ήλιος του Μαγιού, τ' Αυγούστου το φεγγάρι.
• Μάης άβρεχος, μούστος άμετρος.
• Μάης άβρεχτος, χρόνια ευτυχισμένα.
• Μάης άβροχος, τρυγητός χαρούμενος.
• Μάης πενταδείληνος και πάντα δείλι θέλει.
• Μην πάρεις το Μάη άλογο, μήτε γυναίκα τη Λαμπρή. [δηλ. το Μάιο τα άλογα φαίνονται πιο γερά γιατί τρώνε περισσότερο κι έτσι ο αγοραστής μπορεί να ξεγελαστεί- επίσης οι γυναίκες τη Λαμπρή στολίζονται με τα καλά τους ρούχα και μπορεί κανείς να νομίσει ότι κάποια είναι όμορφη μόνο και μόνο επειδή είναι καλοντυμένη]
• Μήνας που δεν έχει ρο, ρίξε στο κρασί νερό.
• Ο Απρίλης έχει τ' όνομα κι ο Μάης τα λουλούδια.
• Ο Απρίλης με τα λούλουδα κι ο Μάης με τα ρόδα.
• Ο Απρίλης ο γρίλλης, ο Μάης ο πολυψωμάς. [δηλ. το μήνα Απρίλιο οι γεωργοί έχουν λίγες αγροτικές εργασίες ενώ τον Μάιο έχουν πολλές και χρειάζονται πολλά ψωμιά για τους εργάτες]
• Ο Αύγουστος πουλά κρασί κι ο Μάης πουλά σιτάρι. [δηλ. μπορείς από πριν να κρίνεις τη σοδειά και να καθορίσεις την τιμή]
• Ο γάμος ο μαγιάτικος πολλά κακά αποδίδει.
• Ο Μάης ρίχνει την δροσιά κι ο Απρίλης τα λουλούδια.
• Ο Μάης φτιάχνει τα σπαρτά κι ο Μάης τα χαλάει.
• Ο Μάης ρίχνει τη δροσιά και ο Απρίλης τα λουλούδια.
• Οντά 'πρεπε δεν έβρεχε κι ο Μάης χαλαζώνει.
• Όποιος φιλάει τον Αύγουστο, τον Μάη θερίζει μόνος.
• Οπού σπείρει ή δε σπείρει, το Μάη μετανοεί. [δηλ. τότε κάποιος καταλαβαίνει αν έκανε καλά που καλλιέργησε τη γη ή όχι]
• Όταν πρέπει δε βροντά και το Μάη δροσολογά.
• Σαν έπρεπε δεν έβρεχε, το Μάη εχαμοβρόντα.
• Στο κακορίζικο χωριό το Μάη ρίχνει το νερό.
• Στον καταραμένο τόπο Μάη μήνα βρέχει.
• Το Μάη βάζε εργάτες κι ας είναι κι ακαμάτες. [δηλ. όσο κι αν τεμπελιάζουν, θα κάνουν δουλειά γιατί είναι οι μέρες μεγάλες]
• Το Μάη εγεννήθηκα και μάγια δε φοβούμαι. [πρόληψη που συνδέει την ονομασία του Μαΐου με τη λέξη μάγια- έλεγαν ότι όσοι είναι γεννημένοι το Μάη δε παθαίνουν τίποτα από μάγια]
• Το Μάη με πουκάμισο, τον Αύγουστο με κάπα.
• Τον Απρίλη και το Μάη κατά τόπους τα νερά.
• Τον Μάη κρασί μην πίνετε κι ύπνο μην αγαπάτε.
• Του καλού γεμιτζή (ναύτη) η γυναίκα το Μάη χήρεψε. [δηλ. στη θάλασσα τον Μάιο κάνει ξαφνικές και μεγάλες φουρτούνες]
• Των καλών ναυτών τα ταίρια τον Απριλομά χηρεύουν.
• Τώρα μάγια, τώρα δροσιά, τώρα το καλοκαίρι.

Μεγέθυνση   Σμίκρυνση